آخرالزّمان
آخرالزمان - علائم آخرالزمان و ظهور قائم - مهدویت- مبارزه با صهیونیسم جهانی - شناخت شیطان ودجالآخرالزّمان
آخرالزمان - علائم آخرالزمان و ظهور قائم - مهدویت- مبارزه با صهیونیسم جهانی - شناخت شیطان ودجالزمینه سازی برای ظهور ، مهمترین وصیت شهدا
پژوهش حاضر از نوع اسنادی است. به شیوه تحلیل محتوی ، به توصیف و تحلیل آن دسته از وصیت نامه های شهدا مبادرت شده است که در باره امام زمان سفارش و پیامی داشتند . جامعه آماری در این پژوهش ، وصیت نامه آن دسته از شهدای گرانقدری است که درباره امام زمان وصیت یا سفارشی در آنها درج شده است. نمونه مورد مطالعه 757 وصیت نامه از 17 استان کشور است. بر اساس نتایج این پژوهش ، سفارشها و وصایای شهداء دوران دفاع مقدس درباره امام زمان (عج)، در پنج مقوله کلی تقسیم بندی گردید . بیشترین فراوانی مربوط به مقوله کلی ، سفارش شهدا درباره " با زمینه سازی برای ظهورحضرت مهدی" با 453 مورد با 87/59 درصد است. به لحاظ فراوانی دومین مقوله کلی، مقوله" انسان مورد نظرامام زمان " با 119 مورد، و97/15 درصد است. به نظرشهیدان انسان مورد نظر امام زمان انسانی است که بر اساس آموزه های دینی پرورش می یابد و واجد ویژگی ها و صفات خاصی می باشد .سومین مقوله کلی با 82 مورد و 87/10 درصد ، سفارش شهداء به مردم است که با کسب فضایل وصفات پسندیده ، رضایت و خشنودی امام زمان را فراهم کنند چهارمین مقوله "شخصیت متعالی امام زمان از منظر شهیدان" با 55 مورد و 25/7 درصد و پنجمین مقوله با 48 مورد و34/6 درصد سفارش و تاکید شهداء به مردم است که کدام اعمال و رفتار و خصوصیات را از خود دور کنند که اسباب ناخشنودی و نارضایتی امام زمان از مردم فراهم نشود "
مخاطبان وصایا و سفارشهای شهدا" نیز بر اساس فراوانی به ترتیب "عموم مردم"(شامل ملت شریف ایران و همه مسلمانان) با 562 مورد و 24/74درصد بوده پس از آن مخاطب پیام و سفارش شهدا به ترتیب " اعضای خانواده "با108مورد و26/14 درصد، "پاسداران، بسیجیان و رزمندگان " با29مورد و83/3درصد، "نوجوانان و جوانان" با 12مورد و 58/1درصد، "مومنین ، مقلدین امام وعاشقان امام زمان" با10 مورد و 32/1 درصد،" اقوام و دوستان " با9 مورد و 18/1 درصد ، » دانش آموزان و معلمان« با 7مورد و 92 درصد و" زنان" با 7 مورد و92درصد درمرتبه دوم تا هفتم قرار دارند.
مقدمه
یکی از
ویژگیهای بارز و منحصر بفرد انقلاب اسلامی ، ترویج فرهنگ ایثار و شهادت
بود. مبارزه علیه رژیم شاهنشاهی ، 8 سال دفاع مقدس و حماسه آفرینی
رزمندگان اسلام به خلق تفکر و فرهنگى غنى منجر شد ، که می توان از آن به
عنوان " فرهنگ مقاومت و پایدارى" یا " فرهنگ ایثارو شهادت " نام برد . این
فرهنگ ناب که شورانگیزترین حرکت انقلابی و دینی جهان در دوران معاصر محسوب
می شود ، به واسطه ریشه وخاستگاه هاى تاریخى خود نوعى فرهنگ دینى و ملى
است که مى تواند تمامیت ارضی و استقلال کشور را در هر دوره و زمانی تضمین
کند.
این فرهنگ منحصر به فرد ، مهم ترین شاخصه اش خداباورى و
خدامحوری است . در هشت سال دفاع مقدس ، رزمندگان اسلام بر خلاف دیگر ارتش
هاى جهان، در تمام لحظات و با همه وجود خدا را قبول را داشتند و حس می
کردند و برای جلب رضایت وی تلاش می کردند. و برخلاف دیگر استراتژى هاى
نظامى هدفشان تصرف سرزمین ، کشور و قدرت نمایی نبود، بلکه هدف ، عمل به
تکلیف الهی ، ادای وظیفه دینی و حفظ عزت اسلامی بوده است. در جنگ تحمیلی
رزمندگان اسلام با تأسی به سنت و سیره رسول اکرم(ص) و ائمه اطهار و به
ویژه الهام از واقعه عاشورا و امام حسین (ع) گوشه ای از تصویر واقعی حیات
دینی و فرهنگ اسلامی را به نمایش گذاشتند . کلیدی ترین و مهمترین رکن
فرهنگ پایداری، مفهوم «شهادت »و افتخار به آن است . اجر ، ثواب وشیرینی
شهادت ، عنصری پویا و ماندگار به نام «شهید» را خلق و جاودانه کرد . که
هر رزمنده ای آرزوی نیل به آن می کرد و آن را بزرگترین فوز و رستگاری می
دانست . اما شهادت کمال و نقطه پایان انسانهایی با ویژگی ها و فضایل خاص
بود. در فرهنگ ایثار و شهادت ، افتخار شهادت ، نصیب هر کسی نمی شود. کسی
به فیض عظمی شهادت نایل می شود. که خدا را بیشتر باور داشته باشد ، تقوای
الهی پیشه کند ، زهد و ساده زیستی را بپذیرد ، مخلصترین باشد ، تعهدش
بیشتر و مسئولیت پذیریش زبانزد باشد ، دلسوزی اش خیرخواهانه و عملش
صادقانه باشد. خدمت به بندگان خدا سرلوحه کارهایش و نیاتش پاک و بی ریا ،
برای کار ، تلاش و سازندگی پیشگام و در حل امور مردم ساعی باشد، متواضع ،
فروتن و دستگیر و یاری دهنده مستمندان و ضعیفان ، ظلم ستیز و ستم سوز باشد
، می کوشد در عبادت و ذکر خدا و خدمت به خلق خدا و در انجام نیکی ها و
خوبی ها گوی سبقت را از دیگران برباید. این روحیه و اخلاق پیامد و نتیجه
آشکار انقلاب و 8سال دفاع مقدس بود ، که « تفکر بسیجی» نامیده می شود که
توانست قوام انقلاب ، تمامیت ارضی و استقلال میهن ما را در پی داشته
باشد، خطرات را از کشور دفع کند وعزت اسلامی را احیاء کند. این تفکر و
فرهنگ امروز ضامن بقای انقلاب و کشور است . شهدا تنها در دوران حیات خود
نگران انسانها و جامعه نیستند بلکه آنان خود را در قبال نسلهای آینده نیز
متعهد و مسئول می دانند. لذا دغدغه ها و دلواپسی های خود را که از سرشت و
نهاد پاک و آسمانی شان سرچشمه گرفته و سرشار از آموزه های ناب است در قالب
« وصیت نامه » ابراز کردند تا فقدانشان در دنیای مادی ، مانعی برای
روشنگری ، امر به معروف و نهی از منکر نباشد. وصیت نامه شهدای گران قدر
جنگ تحمیلی سرشار از پندها و اندرزهای ارزشمند و دلسوزانه ای است که شهدا
، آن بندگان صالح خدا در نهایت اخلاص ، صداقت و عبودیت ، مهمترین و آخرین
دغدغه ها و دلواپسی های خود را در قالب وصیت نامه به رشته تحریر در آوردند
.آگاهی از این اندیشه های ناب آسمانی ، خواست ها و انتظارات معنوی ، می
تواند فرهنگ اصیل و ناب اسلامی و ارزشهای مطلوب و پسندیده و الگوهای موفق
و ایده ال را در جامعه نشر و گسترش دهد وچراغ راه ما و روشنگرمسیر زندگی
ما باشد.
مساله پژوهش
وصیت نامه شهدا
گرانقدر هشت سال دفاع مقدس بیشتر مشتمل بر تاکید ها و سفارش هایی است که
محور آنها معنویت ، خدامحوری ، تبعیت از قرآن و سنت و سیره معصومین علیهم
السلام و اخلاق و رفتار اسلامی است و معنویت ، روحیات و اخلاق سازندگی ،
کار و تلاش و تعهد را به انسان هدیه می دارد. سفارش های شهدا ابعاد مختلفی
دارد. درزمینه ها وعرصه های مختلفی. رهنمودها و دلواپسی های خود را ابراز
داشتند. یکی از تاکیدها و سفارشهای شهدا، امام زمان(عج ) است .بر همین
اساس در این پژوهش کوشش شده است تا با رویکردی علمی «وصایای شهدا دفاع
مقدس درباره امام زمان(عج)» مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد و تاکید
های آنان در این باره استنتاج و استنباط گردد. و نوع پیام و دلواپسی و
مخاطبان پیام مشخص و معلوم گردد.
پرسش های پژوهش
پرسش های تحقیق عبارتنداز:
1- شخصیت متعالی امام زمان از منظر شهیدان واجد کدام ویژگی ها است؟
2- برای خشنودی امام زمان ، مردم چه وظایفی برعهده دارند؟
3- برای اینکه اسباب نارضایتی و ناخشنودی امام زمان فراهم نشود،مردم کدام اعمال ، رفتار و خصیصه را از خود دور سازند؟
4- برای تعجیل در ظهور امام زمان چه باید کرد؟
5- انسان مورد نظر امام زمان چه ویزگی هایی دارد؟
6-
سفارشها و وصیت های شهدا در باره امام زمان (عج) بیشتر در چه زمینه هایی (
سیاسی ، عبادی و اجتماعی) بوده است وبه چه مسایلی بیشتر توجه و سفارش کرده
اند؟
7- چه کسانی مخاطبان پیامها و وصایای شهدا هستند؟
جامعه آماری و نمونه مورد مطالعه
در
این پژوه جامعه آماری ما آن دسته از شهیدان معظمی بوده است که قبل از
شهادت اقدام به تنظیم و نگارش وصیت نامه کرده اند و در وصیت نامه
خودسفارشی در باره امام زمان( عج) گنجانده باشند. سفارش شهداء در باره
امام زمان (عج) به طور معمول در وصیت نامه آنها ، بورشورها ، کتابها ،
یادمان ها ، وب سایتها ، پایگاههای اطلاع رسانی اینترنتی وآثار مختلف درج
گردیده است. که محقق ین در جمع آوری این اطلاعات از تمام منابع فوق الذکر
استفاده کرده اند.
از آنجاییکه امکان دسترسی به تمام وصیت نامه شهداء
وجود نداشت و معلوم نبود که در چه تعداد از این وصیت نامه ها سفارش یا
سفارشهایی در باره امام زمان درج و گنجانده شده است ، امکان نمونه گیری
تصادفی را از ما سلب کرده بود. با بررسی بیش از20 هزار وصیت نامه از17
استان کشور مشخص گردید در حدود 3000 وصیت نامه ، نام مبارک مهدی ،حجت و
امام زمان (عج) بصورت کلمه درعبارت ی ا جمله ذکر شده است که درتعداد زیادی
از این وصیت نامه ها واژه مهدی،نام فرزند ، برادر، پدر و یا دوست شهید
بوده است که به وی سفارش یا توصیه ای کرده بود . تنها در757 وصیت نامه به
طور خاص سفارشی درباره امام زمان درج شده است. در این پژوهش نیز نمونه
مورد مطالعه 757 وصیتنامه شهید می باشد.
پیشینه عملی:
در
زمینه بررسی و مطالعه علمی سیره و سنت شهدا و اندیشه ها و آرمانهای آنان
که در وصیت نامه آنان متجلی می باشد ، نیز تحقیقاتی انجام گرفته است ، که
به بررسی تعدادی از آنها مبادرت می شود:
-1صدیق اورعی( 1385 ) در
قالب پژوهشی اقدام به «تحلیل محتوای وصایا و آثارفرهنگی شهدا» کرد. وی از
کل وصایا و آثارفرهنگی مطالعه شده که حدود 2000 صفحه 300 کلمه ای بود،در
مجموع 35363 مورد مطلب استخراج نمود که بیشترین فراوانی با 164426 جمله
یعنی 46/ 55درصد به امور سیاسی اختصاص یافته و پس ازآن 14007 جمله
39/60درصد به امورفرهنگی و 3894جمله( 13/83) درصد به اموراجتماعی مربوط می
شود. نتایج این پژوهش نشان می دهد که تصویر جبهه و جنگ در وصایای شهدا ،
تصویری دفاعی ، مدافعانه و حق طلبانه بوده است.
2- ستاد شاهد و
ایثارگران دانشگاه علوم پزشکی اردبیل و بنیاد شهید استان اردبیل (1371) در
طول پنج سال و با تحلیل 744 وصیت نامه شهدای این استان به بررسی علل
وانگیزه های شهداازجهاد وشهادت طلبی وحضور درجبهه های هشت سال دفاع مقدس
پرداختند. نتایج بدست آمده نشان که » دفاع از اسلام و عشق به حضرت امام «
با حدود 70%بیشترین انگیزه حضور و «رضای خد ا» ،« عشق به شهادت»،
«الگوگیری ازآیات قران»، «احساس تکلیف »، «عشق به امام حسین(ع)» ، « ادامه
راه سایر شهدا وهمرزمان » ،«عشق به جهاد» با بیش از 50% دررده های سوم تا
هشتم بود. «الگوگیری ازائمه اطهار (س) »،«عدالتخواهی» ،« تنفراز ظلم
»،«انتظارفرج»، «غیرت ودفاع از وطن»، با 49 تا 31%دیگرعلل بوده و«آزادی
راه کربلا »، « حق بودن راه » ، «ضربه به صدام » ، «عشق به دیدار یار»:
،«آرامش و تسکین خانواده شهدا »، «آرامش ملت» و«آزادی قدس »از19 تا5%
آخرین رده های علل را به خود اختصاص داد8/68% از شهدا به شخص خاصی سفارش
داشتند که بیشترین درصد 3/ 16% نسبت به خانواده و کمترین درصد 3% نسبت به
همرزمان بود. سفارش خاص آنها با ترتیبی تقریبا مشابه علل حضور شامل" اطاعت
از امام" " دفاع از اسلام"، " دفاع از انقلاب " ،ادامه راه سایر شهدا" و
در رتبه های پایین "حفظ حجاب" و عدم سازش با دشمن" بود. تقریبا نیمی از
شهدا 4/53% طلب حلیت داشتند که بیشترین درخئاست از پدر و مادر 5/9% و از
مادر به تنهایی 4% بود.
اکثریت شهدا3/85% در مورد» مال و اموال«،
2/80% درخصوص »نحوه کفن و دفن« و 7/84% در باره» برگزاری یا نحوه مراسم
عزاداری« خویش هیچ سفارش ونظرخاصی نداشتند. 7/45% درخصوص»نحوه برخورد
دیگران با شهادت خود «سفارش نداشته وبیشترین درخواست1/16% »صبر« و 2/13%
»عدم گریه وزاری» بود. 8/30%«عاشق شهادت» بوده و فقط 3% از شهدا با
لفظ« گریزی نیست» ازآن یاد نمودند.3- همچنین زهراعرب نژاد(1381) ،مهدی خوش
طینت(1385) ،رنجبر(1382) ، شابهاری (1383 )نائیچی (1380) ، شجاعی
بامیری(1383) و بهرامی(1379) درتحلیل و بررسی وصیت نامه شهدا دراستانهای
مختلف به این نتایج دست یافتند که مهمترین پیام شهیدان ،پیروی و
پشتیبانی از ولایت فقیه و روحانیت ، دفاع از اسلام ، انقلاب و دستاوردهای
آن ، عمل به قرآن ، تلاش برای تحقق اهداف مقدس نظام اسلامی ، وحدت و
انسجام و خودسازی و مراقبت از نفس می باشد. (بیشتر این پژوهش ها در معاونت پژوهش و تحقیقات سازمان مرکزی بنیاد شهید موجود است).
یافته ها و نتایج پژوهش
الف ) نوع وصایا و سفارش ها
با عنایت به اهداف ، سوالات پژوهش ، یافته ها و نتایج بدست آمده ، سفارش
ها و وصایای شهداء دوران دفاع مقدس در باره امام زمان (عج) ، به پنج مقوله
کلی تقسیم گردید: این مقوله ها بر حسب فراوانی به ترتیب عبارتنداز:
1- زمینه سازی برای تعجیل در ظهور امام زمان (عج)
2- انسان کامل از منظر امام زمان.
3- سفارش شهدا به مردم ، که کدام خصوصیات و ویژگی را کسب کنند تا خشنودی امام زمان تامین گردد.
4- امام زمان از منظر شهیدان.
5- کدام رفتارها را از خود دور سازیم تا امام زمان ناخشنود نشوند؟
در مرحله بعد هر مقوله کلی به مقوله های جزیی تری تقسیم گردید و برای 5
مقوله کلی ، 52 مقوله جزیی شناسایی گردید. بر اساس یافته های این تحقیق
بیشترین فراوانی مربوط به مقوله کلی، سفارش شهدا درباره » زمینه سازی
برای ظهورحضرت مهدی « با 453مورد و با 87/59 درصد است که نشان می دهد ،
قیام انقلاب حضرت مهدی(عج ) برای شهدا بسیار با اهمیت بوده است. به لحاظ
فراوانی دومین مقوله کلی ، مقوله « انسان مورد نظر امام زمان » با 119
مورد و 97/15درصد است . به نظر شهیدان انسانمورد نظر امام زمان انسانی است
که بر اساس آموزه های دینی پرورش می یابد و واجد ویژگی ها و صفات خاصی می
باشد .سومین مقوله کلی با 82 مورد و 10/87 درصد ، سفارش شهداء به مردم است
که با کسب فضایل و صفات پسندیده ، رضایت و خشنودی امام زمان را فراهم
کنند. چهارمین مقوله« شخصیت متعالی امام زمان از منظر شهیدان » با 55 مورد
و25/7 درصد و پنجمین مقوله با 48 مورد و34/6 درصد سفارش و تاکید شهداء به
مردم است که کدام اعمال و رفتار و خصوصیات را از خود دور کنند که اسباب
ناخشنودی و نارضایتی امام زمان از مردم فراهم نشود.
جدول شماره1: مقوله های کلی سفارش شهداء به مردم در باره امام زمان(عج)
| مقوله کلی | فراوانی | درصد |
| برای تعجیل در ظهور امام زمان چه باید کرد | 453 | 87/59 |
| انسان کامل از منظر امام زمان | 119 | 97/15 |
| سفارش شهدا به مردم کدام خصوصیات و ویژگی را کسب کنند تا خشنودی امام زمان تامین گردد | 82 | 87/10 |
| امام زمان از منظر شهیدان | 55 | 25/7 |
| کدام رفتارها را از خود دور سازیم تا امام زمان ناخشنود نشوند | 48 | 34/6 |
مقوله اول : زمینه سازی برای ظهور
مهمترین
سفارش شهدا به مردم ، در پیش گرفتن رفتارها ، کسب خصوصیات و اتخاذ رویه
هایی است که زمینه ساز ظهور حضرت مهدی (عج) و سبب تعجیل در آن می شود .
این موضوع نشان میدهدکه شهدا علاقمند به ظهور و از منتظرین ظهور حضرت
مهدی(عج) بوده اند. یکی از بزرگترین آرمانها و آرزوهای آنان ظهور حضرت
بقیة الله الاعظم می باشد.شهیدان از منتظرین ظهور بودند وحضور خود را
درجنگ حق و باطل به مثابه زمینه سازی برای ظهور و اتصال به انقلاب حضرت
مهدی قلمداد می کردند به همین دلیل برای تعجیل ظهور آقا امام زمان نه تنها
از هیچ کوششی دریغ نمی ورزیدند بلکه دیگران را نیز برای تحقق این امر خطیر
ترغیب و تشویق می کردند. شهدا والا مقام تاکید داشتند ، برای زمینه سازی و
تعجیل در ظهور امام زمان ، 18 سفارش به مردم داشته اند و تاکید کردند که
به این سفارشها عمل شود. این 18 سفارش که در حقیقت 18 مقوله جزیی از مقوله
کلی فوق می باشد ، ازنطرفراوانی و اهمیت به ترتیب عبارتنداز:
• دعا برای فرج امام زمان(عج) با 114 مورد 16/25درصد ،
• اطاعت و پشتیبانی از امام خمینی و روحانیت با 69 مورد 10/15درصد.
• مراقبت از نفس و حفظ ایمان با 33 مورد 28/7 درصد ،
•حفظ انقلاب با 33 مورد 28/7 درصد ،
• ادامه راه شهیدان با 32 مورد 07/6 درصد ،
• پیروزی بر کفار و منافقین با 27 مورد 96/5 درصد ،
• صیانت از اسلام با 23 مورد 07/5درصد ،
• وحدت و همدلی با 20 مورد 41/4 درصد ،
•تربیت فرزندانی عاشق امام زمان با 19 مورد 26/4 درصد.
•شرکت در نماز جمعه و جماعات با 19 مورد 19/4 درصد.
•دعا برای سلامتی امام زمان (عج) با 17 مورد 75/3 درصد.
•کسب علم و دانش با 13 مورد 86/2 درصد.
•هوشیاری و بی تفاوت نبودن با 10 مورد 20/2 درصد.
• یاری رساندن به محرومان
پژوهش حاضر از نوع اسنادی است. به شیوه تحلیل محتوی ، به توصیف و تحلیل آن دسته از وصیت نامه های شهدا مبادرت شده است که در باره امام زمان سفارش و پیامی داشتند . جامعه آماری در این پژوهش ، وصیت نامه آن دسته از شهدای گرانقدری است که درباره امام زمان وصیت یا سفارشی در آنها درج شده است. نمونه مورد مطالعه 757 وصیت نامه از 17 استان کشور است. بر اساس نتایج این پژوهش ، سفارشها و وصایای شهداء دوران دفاع مقدس درباره امام زمان (عج)، در پنج مقوله کلی تقسیم بندی گردید . بیشترین فراوانی مربوط به مقوله کلی ، سفارش شهدا درباره " با زمینه سازی برای ظهورحضرت مهدی" با 453 مورد با 87/59 درصد است. به لحاظ فراوانی دومین مقوله کلی، مقوله" انسان مورد نظرامام زمان " با 119 مورد، و97/15 درصد است. به نظرشهیدان انسان مورد نظر امام زمان انسانی است که بر اساس آموزه های دینی پرورش می یابد و واجد ویژگی ها و صفات خاصی می باشد .سومین مقوله کلی با 82 مورد و 87/10 درصد ، سفارش شهداء به مردم است که با کسب فضایل وصفات پسندیده ، رضایت و خشنودی امام زمان را فراهم کنند چهارمین مقوله "شخصیت متعالی امام زمان از منظر شهیدان" با 55 مورد و 25/7 درصد و پنجمین مقوله با 48 مورد و34/6 درصد سفارش و تاکید شهداء به مردم است که کدام اعمال و رفتار و خصوصیات را از خود دور کنند که اسباب ناخشنودی و نارضایتی امام زمان از مردم فراهم نشود "
مخاطبان وصایا و سفارشهای شهدا" نیز بر اساس فراوانی به ترتیب "عموم مردم"(شامل ملت شریف ایران و همه مسلمانان) با 562 مورد و 24/74درصد بوده پس از آن مخاطب پیام و سفارش شهدا به ترتیب " اعضای خانواده "با108مورد و26/14 درصد، "پاسداران، بسیجیان و رزمندگان " با29مورد و83/3درصد، "نوجوانان و جوانان" با 12مورد و 58/1درصد، "مومنین ، مقلدین امام وعاشقان امام زمان" با10 مورد و 32/1 درصد،" اقوام و دوستان " با9 مورد و 18/1 درصد ، » دانش آموزان و معلمان« با 7مورد و 92 درصد و" زنان" با 7 مورد و92درصد درمرتبه دوم تا هفتم قرار دارند.
مقدمه
یکی از
ویژگیهای بارز و منحصر بفرد انقلاب اسلامی ، ترویج فرهنگ ایثار و شهادت
بود. مبارزه علیه رژیم شاهنشاهی ، 8 سال دفاع مقدس و حماسه آفرینی
رزمندگان اسلام به خلق تفکر و فرهنگى غنى منجر شد ، که می توان از آن به
عنوان " فرهنگ مقاومت و پایدارى" یا " فرهنگ ایثارو شهادت " نام برد . این
فرهنگ ناب که شورانگیزترین حرکت انقلابی و دینی جهان در دوران معاصر محسوب
می شود ، به واسطه ریشه وخاستگاه هاى تاریخى خود نوعى فرهنگ دینى و ملى
است که مى تواند تمامیت ارضی و استقلال کشور را در هر دوره و زمانی تضمین
کند.
این فرهنگ منحصر به فرد ، مهم ترین شاخصه اش خداباورى و
خدامحوری است . در هشت سال دفاع مقدس ، رزمندگان اسلام بر خلاف دیگر ارتش
هاى جهان، در تمام لحظات و با همه وجود خدا را قبول را داشتند و حس می
کردند و برای جلب رضایت وی تلاش می کردند. و برخلاف دیگر استراتژى هاى
نظامى هدفشان تصرف سرزمین ، کشور و قدرت نمایی نبود، بلکه هدف ، عمل به
تکلیف الهی ، ادای وظیفه دینی و حفظ عزت اسلامی بوده است. در جنگ تحمیلی
رزمندگان اسلام با تأسی به سنت و سیره رسول اکرم(ص) و ائمه اطهار و به
ویژه الهام از واقعه عاشورا و امام حسین (ع) گوشه ای از تصویر واقعی حیات
دینی و فرهنگ اسلامی را به نمایش گذاشتند . کلیدی ترین و مهمترین رکن
فرهنگ پایداری، مفهوم «شهادت »و افتخار به آن است . اجر ، ثواب وشیرینی
شهادت ، عنصری پویا و ماندگار به نام «شهید» را خلق و جاودانه کرد . که
هر رزمنده ای آرزوی نیل به آن می کرد و آن را بزرگترین فوز و رستگاری می
دانست . اما شهادت کمال و نقطه پایان انسانهایی با ویژگی ها و فضایل خاص
بود. در فرهنگ ایثار و شهادت ، افتخار شهادت ، نصیب هر کسی نمی شود. کسی
به فیض عظمی شهادت نایل می شود. که خدا را بیشتر باور داشته باشد ، تقوای
الهی پیشه کند ، زهد و ساده زیستی را بپذیرد ، مخلصترین باشد ، تعهدش
بیشتر و مسئولیت پذیریش زبانزد باشد ، دلسوزی اش خیرخواهانه و عملش
صادقانه باشد. خدمت به بندگان خدا سرلوحه کارهایش و نیاتش پاک و بی ریا ،
برای کار ، تلاش و سازندگی پیشگام و در حل امور مردم ساعی باشد، متواضع ،
فروتن و دستگیر و یاری دهنده مستمندان و ضعیفان ، ظلم ستیز و ستم سوز باشد
، می کوشد در عبادت و ذکر خدا و خدمت به خلق خدا و در انجام نیکی ها و
خوبی ها گوی سبقت را از دیگران برباید. این روحیه و اخلاق پیامد و نتیجه
آشکار انقلاب و 8سال دفاع مقدس بود ، که « تفکر بسیجی» نامیده می شود که
توانست قوام انقلاب ، تمامیت ارضی و استقلال میهن ما را در پی داشته
باشد، خطرات را از کشور دفع کند وعزت اسلامی را احیاء کند. این تفکر و
فرهنگ امروز ضامن بقای انقلاب و کشور است . شهدا تنها در دوران حیات خود
نگران انسانها و جامعه نیستند بلکه آنان خود را در قبال نسلهای آینده نیز
متعهد و مسئول می دانند. لذا دغدغه ها و دلواپسی های خود را که از سرشت و
نهاد پاک و آسمانی شان سرچشمه گرفته و سرشار از آموزه های ناب است در قالب
« وصیت نامه » ابراز کردند تا فقدانشان در دنیای مادی ، مانعی برای
روشنگری ، امر به معروف و نهی از منکر نباشد. وصیت نامه شهدای گران قدر
جنگ تحمیلی سرشار از پندها و اندرزهای ارزشمند و دلسوزانه ای است که شهدا
، آن بندگان صالح خدا در نهایت اخلاص ، صداقت و عبودیت ، مهمترین و آخرین
دغدغه ها و دلواپسی های خود را در قالب وصیت نامه به رشته تحریر در آوردند
.آگاهی از این اندیشه های ناب آسمانی ، خواست ها و انتظارات معنوی ، می
تواند فرهنگ اصیل و ناب اسلامی و ارزشهای مطلوب و پسندیده و الگوهای موفق
و ایده ال را در جامعه نشر و گسترش دهد وچراغ راه ما و روشنگرمسیر زندگی
ما باشد.
مساله پژوهش
وصیت نامه شهدا
گرانقدر هشت سال دفاع مقدس بیشتر مشتمل بر تاکید ها و سفارش هایی است که
محور آنها معنویت ، خدامحوری ، تبعیت از قرآن و سنت و سیره معصومین علیهم
السلام و اخلاق و رفتار اسلامی است و معنویت ، روحیات و اخلاق سازندگی ،
کار و تلاش و تعهد را به انسان هدیه می دارد. سفارش های شهدا ابعاد مختلفی
دارد. درزمینه ها وعرصه های مختلفی. رهنمودها و دلواپسی های خود را ابراز
داشتند. یکی از تاکیدها و سفارشهای شهدا، امام زمان(عج ) است .بر همین
اساس در این پژوهش کوشش شده است تا با رویکردی علمی «وصایای شهدا دفاع
مقدس درباره امام زمان(عج)» مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد و تاکید
های آنان در این باره استنتاج و استنباط گردد. و نوع پیام و دلواپسی و
مخاطبان پیام مشخص و معلوم گردد.
پرسش های پژوهش
پرسش های تحقیق عبارتنداز:
1- شخصیت متعالی امام زمان از منظر شهیدان واجد کدام ویژگی ها است؟
2- برای خشنودی امام زمان ، مردم چه وظایفی برعهده دارند؟
3- برای اینکه اسباب نارضایتی و ناخشنودی امام زمان فراهم نشود،مردم کدام اعمال ، رفتار و خصیصه را از خود دور سازند؟
4- برای تعجیل در ظهور امام زمان چه باید کرد؟
5- انسان مورد نظر امام زمان چه ویزگی هایی دارد؟
6-
سفارشها و وصیت های شهدا در باره امام زمان (عج) بیشتر در چه زمینه هایی (
سیاسی ، عبادی و اجتماعی) بوده است وبه چه مسایلی بیشتر توجه و سفارش کرده
اند؟
7- چه کسانی مخاطبان پیامها و وصایای شهدا هستند؟
جامعه آماری و نمونه مورد مطالعه
در
این پژوه جامعه آماری ما آن دسته از شهیدان معظمی بوده است که قبل از
شهادت اقدام به تنظیم و نگارش وصیت نامه کرده اند و در وصیت نامه
خودسفارشی در باره امام زمان( عج) گنجانده باشند. سفارش شهداء در باره
امام زمان (عج) به طور معمول در وصیت نامه آنها ، بورشورها ، کتابها ،
یادمان ها ، وب سایتها ، پایگاههای اطلاع رسانی اینترنتی وآثار مختلف درج
گردیده است. که محقق ین در جمع آوری این اطلاعات از تمام منابع فوق الذکر
استفاده کرده اند.
از آنجاییکه امکان دسترسی به تمام وصیت نامه شهداء
وجود نداشت و معلوم نبود که در چه تعداد از این وصیت نامه ها سفارش یا
سفارشهایی در باره امام زمان درج و گنجانده شده است ، امکان نمونه گیری
تصادفی را از ما سلب کرده بود. با بررسی بیش از20 هزار وصیت نامه از17
استان کشور مشخص گردید در حدود 3000 وصیت نامه ، نام مبارک مهدی ،حجت و
امام زمان (عج) بصورت کلمه درعبارت ی ا جمله ذکر شده است که درتعداد زیادی
از این وصیت نامه ها واژه مهدی،نام فرزند ، برادر، پدر و یا دوست شهید
بوده است که به وی سفارش یا توصیه ای کرده بود . تنها در757 وصیت نامه به
طور خاص سفارشی درباره امام زمان درج شده است. در این پژوهش نیز نمونه
مورد مطالعه 757 وصیتنامه شهید می باشد.
پیشینه عملی:
در
زمینه بررسی و مطالعه علمی سیره و سنت شهدا و اندیشه ها و آرمانهای آنان
که در وصیت نامه آنان متجلی می باشد ، نیز تحقیقاتی انجام گرفته است ، که
به بررسی تعدادی از آنها مبادرت می شود:
-1صدیق اورعی( 1385 ) در
قالب پژوهشی اقدام به «تحلیل محتوای وصایا و آثارفرهنگی شهدا» کرد. وی از
کل وصایا و آثارفرهنگی مطالعه شده که حدود 2000 صفحه 300 کلمه ای بود،در
مجموع 35363 مورد مطلب استخراج نمود که بیشترین فراوانی با 164426 جمله
یعنی 46/ 55درصد به امور سیاسی اختصاص یافته و پس ازآن 14007 جمله
39/60درصد به امورفرهنگی و 3894جمله( 13/83) درصد به اموراجتماعی مربوط می
شود. نتایج این پژوهش نشان می دهد که تصویر جبهه و جنگ در وصایای شهدا ،
تصویری دفاعی ، مدافعانه و حق طلبانه بوده است.
2- ستاد شاهد و
ایثارگران دانشگاه علوم پزشکی اردبیل و بنیاد شهید استان اردبیل (1371) در
طول پنج سال و با تحلیل 744 وصیت نامه شهدای این استان به بررسی علل
وانگیزه های شهداازجهاد وشهادت طلبی وحضور درجبهه های هشت سال دفاع مقدس
پرداختند. نتایج بدست آمده نشان که » دفاع از اسلام و عشق به حضرت امام «
با حدود 70%بیشترین انگیزه حضور و «رضای خد ا» ،« عشق به شهادت»،
«الگوگیری ازآیات قران»، «احساس تکلیف »، «عشق به امام حسین(ع)» ، « ادامه
راه سایر شهدا وهمرزمان » ،«عشق به جهاد» با بیش از 50% دررده های سوم تا
هشتم بود. «الگوگیری ازائمه اطهار (س) »،«عدالتخواهی» ،« تنفراز ظلم
»،«انتظارفرج»، «غیرت ودفاع از وطن»، با 49 تا 31%دیگرعلل بوده و«آزادی
راه کربلا »، « حق بودن راه » ، «ضربه به صدام » ، «عشق به دیدار یار»:
،«آرامش و تسکین خانواده شهدا »، «آرامش ملت» و«آزادی قدس »از19 تا5%
آخرین رده های علل را به خود اختصاص داد8/68% از شهدا به شخص خاصی سفارش
داشتند که بیشترین درصد 3/ 16% نسبت به خانواده و کمترین درصد 3% نسبت به
همرزمان بود. سفارش خاص آنها با ترتیبی تقریبا مشابه علل حضور شامل" اطاعت
از امام" " دفاع از اسلام"، " دفاع از انقلاب " ،ادامه راه سایر شهدا" و
در رتبه های پایین "حفظ حجاب" و عدم سازش با دشمن" بود. تقریبا نیمی از
شهدا 4/53% طلب حلیت داشتند که بیشترین درخئاست از پدر و مادر 5/9% و از
مادر به تنهایی 4% بود.
اکثریت شهدا3/85% در مورد» مال و اموال«،
2/80% درخصوص »نحوه کفن و دفن« و 7/84% در باره» برگزاری یا نحوه مراسم
عزاداری« خویش هیچ سفارش ونظرخاصی نداشتند. 7/45% درخصوص»نحوه برخورد
دیگران با شهادت خود «سفارش نداشته وبیشترین درخواست1/16% »صبر« و 2/13%
»عدم گریه وزاری» بود. 8/30%«عاشق شهادت» بوده و فقط 3% از شهدا با
لفظ« گریزی نیست» ازآن یاد نمودند.3- همچنین زهراعرب نژاد(1381) ،مهدی خوش
طینت(1385) ،رنجبر(1382) ، شابهاری (1383 )نائیچی (1380) ، شجاعی
بامیری(1383) و بهرامی(1379) درتحلیل و بررسی وصیت نامه شهدا دراستانهای
مختلف به این نتایج دست یافتند که مهمترین پیام شهیدان ،پیروی و
پشتیبانی از ولایت فقیه و روحانیت ، دفاع از اسلام ، انقلاب و دستاوردهای
آن ، عمل به قرآن ، تلاش برای تحقق اهداف مقدس نظام اسلامی ، وحدت و
انسجام و خودسازی و مراقبت از نفس می باشد. (بیشتر این پژوهش ها در معاونت پژوهش و تحقیقات سازمان مرکزی بنیاد شهید موجود است).
یافته ها و نتایج پژوهش
الف ) نوع وصایا و سفارش ها
با عنایت به اهداف ، سوالات پژوهش ، یافته ها و نتایج بدست آمده ، سفارش
ها و وصایای شهداء دوران دفاع مقدس در باره امام زمان (عج) ، به پنج مقوله
کلی تقسیم گردید: این مقوله ها بر حسب فراوانی به ترتیب عبارتنداز:
1- زمینه سازی برای تعجیل در ظهور امام زمان (عج)
2- انسان کامل از منظر امام زمان.
3- سفارش شهدا به مردم ، که کدام خصوصیات و ویژگی را کسب کنند تا خشنودی امام زمان تامین گردد.
4- امام زمان از منظر شهیدان.
5- کدام رفتارها را از خود دور سازیم تا امام زمان ناخشنود نشوند؟
در مرحله بعد هر مقوله کلی به مقوله های جزیی تری تقسیم گردید و برای 5
مقوله کلی ، 52 مقوله جزیی شناسایی گردید. بر اساس یافته های این تحقیق
بیشترین فراوانی مربوط به مقوله کلی، سفارش شهدا درباره » زمینه سازی
برای ظهورحضرت مهدی « با 453مورد و با 87/59 درصد است که نشان می دهد ،
قیام انقلاب حضرت مهدی(عج ) برای شهدا بسیار با اهمیت بوده است. به لحاظ
فراوانی دومین مقوله کلی ، مقوله « انسان مورد نظر امام زمان » با 119
مورد و 97/15درصد است . به نظر شهیدان انسانمورد نظر امام زمان انسانی است
که بر اساس آموزه های دینی پرورش می یابد و واجد ویژگی ها و صفات خاصی می
باشد .سومین مقوله کلی با 82 مورد و 10/87 درصد ، سفارش شهداء به مردم است
که با کسب فضایل و صفات پسندیده ، رضایت و خشنودی امام زمان را فراهم
کنند. چهارمین مقوله« شخصیت متعالی امام زمان از منظر شهیدان » با 55 مورد
و25/7 درصد و پنجمین مقوله با 48 مورد و34/6 درصد سفارش و تاکید شهداء به
مردم است که کدام اعمال و رفتار و خصوصیات را از خود دور کنند که اسباب
ناخشنودی و نارضایتی امام زمان از مردم فراهم نشود.
جدول شماره1: مقوله های کلی سفارش شهداء به مردم در باره امام زمان(عج)
| مقوله کلی | فراوانی | درصد |
| برای تعجیل در ظهور امام زمان چه باید کرد | 453 | 87/59 |
| انسان کامل از منظر امام زمان | 119 | 97/15 |
| سفارش شهدا به مردم کدام خصوصیات و ویژگی را کسب کنند تا خشنودی امام زمان تامین گردد | 82 | 87/10 |
| امام زمان از منظر شهیدان | 55 | 25/7 |
| کدام رفتارها را از خود دور سازیم تا امام زمان ناخشنود نشوند | 48 | 34/6 |
مقوله اول : زمینه سازی برای ظهور
مهمترین
سفارش شهدا به مردم ، در پیش گرفتن رفتارها ، کسب خصوصیات و اتخاذ رویه
هایی است که زمینه ساز ظهور حضرت مهدی (عج) و سبب تعجیل در آن می شود .
این موضوع نشان میدهدکه شهدا علاقمند به ظهور و از منتظرین ظهور حضرت
مهدی(عج) بوده اند. یکی از بزرگترین آرمانها و آرزوهای آنان ظهور حضرت
بقیة الله الاعظم می باشد.شهیدان از منتظرین ظهور بودند وحضور خود را
درجنگ حق و باطل به مثابه زمینه سازی برای ظهور و اتصال به انقلاب حضرت
مهدی قلمداد می کردند به همین دلیل برای تعجیل ظهور آقا امام زمان نه تنها
از هیچ کوششی دریغ نمی ورزیدند بلکه دیگران را نیز برای تحقق این امر خطیر
ترغیب و تشویق می کردند. شهدا والا مقام تاکید داشتند ، برای زمینه سازی و
تعجیل در ظهور امام زمان ، 18 سفارش به مردم داشته اند و تاکید کردند که
به این سفارشها عمل شود. این 18 سفارش که در حقیقت 18 مقوله جزیی از مقوله
کلی فوق می باشد ، ازنطرفراوانی و اهمیت به ترتیب عبارتنداز:
• دعا برای فرج امام زمان(عج) با 114 مورد 16/25درصد ،
• اطاعت و پشتیبانی از امام خمینی و روحانیت با 69 مورد 10/15درصد.
• مراقبت از نفس و حفظ ایمان با 33 مورد 28/7 درصد ،
•حفظ انقلاب با 33 مورد 28/7 درصد ،
• ادامه راه شهیدان با 32 مورد 07/6 درصد ،
• پیروزی بر کفار و منافقین با 27 مورد 96/5 درصد ،
• صیانت از اسلام با 23 مورد 07/5درصد ،
• وحدت و همدلی با 20 مورد 41/4 درصد ،
•تربیت فرزندانی عاشق امام زمان با 19 مورد 26/4 درصد.
•شرکت در نماز جمعه و جماعات با 19 مورد 19/4 درصد.
•دعا برای سلامتی امام زمان (عج) با 17 مورد 75/3 درصد.
•کسب علم و دانش با 13 مورد 86/2 درصد.
•هوشیاری و بی تفاوت نبودن با 10 مورد 20/2 درصد.
• یاری رساندن به محرومان با 9 مورد 98/1 درصد.
•نثار خون و شهادت با 8 مورد 76/1 درصد.
•ایستادگی در مقابل ظلم ، بی عدالتی و فساد با 3 مورد 66% درصد .
•شناخت اسلام و عمل به آن با 2 مورد 44% درصد.
•یاری رساندن به دیگر مسلمانان با 2 مورد 44% درصد
جدول شماره 2:
مقوله های جزیی زمینه سازی ظهور امام زمان
مقوله های
جزیی
فراوانی درصد درصد از کل
دعا برای فرج امام
114 16/25 05/15
اطاعت و پشتیبانی از امام خمینی ، ولایت فقیه وروحانیت 69 10/15 98/8
مراقبت از نفس و حفظ ایمان 333 28/7
حفظ
انقلاب
33 28/7 35/4
ادامه
راه شهیدان
32 06/7 22/4
پیروزی بر
کفار و منافقین
27 96/7 56/3
صیانت از اسلام
23 07/5 03/3
وحدت و
همدلی
20 41/4 64/2
تربیت فرزندانی عاشق امام زمان 19 19/4 50/2
شرکت در نماز جمعه و جماعات 199 19/4
دعا برای سلامتی امام زمان 17 75/3 24/2
کسب
علم و دانش
13 86/2 71/1
هوشیاری و بی تفاوت نبودن 10 20/2 32/1
یاری
رساندن به
محرومان
9 98/1 18/1
نثار خون و
شهادت
8 76/1 05/1
ایستادگی در مقابل ظلم و بی عدالتی و فساد 3 66/ 39/
شناخت اسلام و عمل به آن 2 44/ 26/
یاری رساندن به دیگر مسلمانان 2 44/ 26 /
---------------------------------
----------- ------------ ----------------
جمع
453 100 84/59
مقوله دوم: انسان مورد نظر امام زمان(عج)
براساس تحقیق انجام شده،ازدیدگاه شهدای دفاع مقدس،انسان مطلوب و مورد نظر
امام زمان (عج) کسی است که براساس آموزه های دینی پرورش می یابد و6 ویژگی
داشته باشد. این 6 ویژگی که مقوله های جزیی نیز قلمداد می شوند ، بر حسب
فراوانی به ترتیب عبارتند از:
پیروی از ولایت فقیه با74مورد و
18/62درصد ، جهاد در راه خدا و بذل اموال و جان خود وفرزندان با21 مورد
و64/17درصد ، یاری خواستن از امام زمان درسختی ها و مشکلات با 9 مورد
و56/7 درصد ، صبروشکیبایی با5 مورد و 20/4 درصد ،همکاری با دولت6 مورد
و04/5 درصد، تلاش و حرکت برای رهایی مستضعفان با 4 مورد و63/3 درصد.
جدول شماره 3-
مقوله کلی انسان مورد نظر امام زمان
ردیف مقوله جزیی فراوانی درصد درصداز کل
1 پیروی از ولایت فقیه 74 18/62 77/9
2 جهاد در راه خدا و بذل جان ، فرزند و مال 21 64/17 77/2
3 یاری جستن از امام زمان 9 56/7 18/1
4 همکاری با دولت 6 04/5 79
5 صبر و شکیبایی 55 20/4 66/
حرکت برای آزادی و رهایی مستضعفان 4 63/3 52/
------------------- -------- ------------ ------------
جمع 119 100 71/15
3- مقوله سوم:
اعمال ، رفتارها و خصوصیاتی که موجب خشنودی امام زمان می شوند
براساس اطلاعاتی که از وصیت نامه های شهدا استخراج گردید،شهدا تاکید
داشتند برای جلب رضایت و خشنودی امام زمان (عج) ،مردم اعمال ورفتارهای
خاصی رادرپیش گیرند وصفاتی راکسب کنند. نتایج بدست آمده،نشان میدهد که
(مهمترین) این صفات و رفتارها بر اساس فراوانی به ترتیب عبارتنداز:
•پشتیبانی از ولایت فقیه با 19 مورد 17/23 درصد ،
•تلاش برای مراقبت از نفس با 10 مورد 16/12 درصد،
• ایثار و فداکاری با 9 مورد 27/10درصد
•یاد خدا با 8 مورد 75/9 درصد
•رعایت پوشش اسلامی با 8 مورد 75/9 درصد
•زمینه سازی برای ظهور و انتظار فرج با 5 مورد 09/6 درصد
• شرکت در جبهه با 5 مورد 09/6درصد
•کسب علم و دانش با 5 مورد 09/6 درصد
جدول شماره 4-
رفتارها و خصوصیاتی که موجب خشنودی امام زمان می شوند
ردیف مقوله های جزیی فراوانی درصد درصدازکل
1 پشتیبانی از ولایت فقیه 19 17/23 50/2
2 تلاش برای مراقبت از نفس 10 16/12 32/1
ایثار و فداکاری 9 27/10 18/1
4
یاد خدا
8 75/9 05/1
5 رعایت پوشش اسلامی 8 75/9 05/1
6 زمینه سازی برای ظهور و انتظار فرج 5 09/6 66 /
7 شرکت در جبهه 5 09/6 66/
8 کسب علم و دانش 44 87/4 52 /
شرکت در نماز جمعه و جماعت 3 65/3 39/
10 حفظ انقلاب و سپردن آن به صاحب اصلی 3 65/3 39/
11 تربیت صحیح فرزندان 22 52/ 52/
خواندن دعا) کمیل و زیارت عاشورا( و نماز امام زمان 2 52 / 52/
13 رضایت والدین 1 21/1 26 /
14 پیوند با روحانیت 1 21/1 26/
15 خوداری از اسراف 1 21/1 26/
16 پیش قدم بودن در کارها 1 21/1 26 /
------------------
---------------- ------------ ----------------
جمع
82 100 55/10
4- مقوله چهارم :
شخصیت متعالی امام زمان (عج) از منظر شهیدان
با بررسی سفارش های شهیدان در باره امام زمان ، 53 نفر از شهیدان نگرش خود
را به امام زمان چنین بیان داشتند: 25 نفر یا 47 درصد، معتقد بودند که
امام زمان« صاحب اصلی انقلاب و کشور ایران» است. همچنین 16 نفر یا30درصد
امام زمان( عج )را« گستراننده عدالت در جهان» ،7نفر یا 25/13 درصد «
منتقم خون شهیدان» و6 نفر یا 43/9 درصد«نابود کننده کفر الحاد » معرفی
کردند.
جدول شماره 5- مقوله های جزیی نگرش شهدا به امام زمان (عج)
ردیف مقوله های جزیی فراوانی درصد درصد از کل
1 امام زمان صاحب اصلی انقلاب و کشور 26 1/47 35/3
2 گستراننده عدالت در جهان 166 10/30 14/2
منتقم خون شهیدان 7 20/13 92/
4 نابودکننده کفر و الحاد 6 43/9 79/
-------------- ----------- -------- ---------
جمع 555 100 11/7
ب) تقسیم بندی وصایای شهدا بر اساس موضوع
بطور کلی می توان سفارش شهدای گرانقدر در باره امام زمان(عج ) را در سه حوزه دسته بندی کرد:
سیاسی ،عبادی واجتماعی. از نظرفراوانی
بیشترین سفارش مربوط به امور سیاسی با 415 مورد و 34/55 درصد ، پس ازآن به
ترتیب مسایل عبادی با 245 مورد و23/32 درصد و امور اجتماعی با 97 مورد و
43/12 درصد، در مرتبه دوم و سوم قرار می گیرند. نتایج این پژوهش نشان می
دهد که دلواپسی ها و دغدغه های شهدا بیشتر مربوط به مسایل سیاسی بوده
است.بر اساس فراوانی ،
بیشترین تاکید شهدا در امور سیاسی، مربوط به « پیروی و پشتیبانی از ولایت
فقیه و روحانیت » با 187 بار تاکید و 81/44 درصد بوده است که نشان می دهد
یکی از دغدغه های اصلی شهدا ، فاصله گرفتن مردم از ولایت فقیه و روحانیت و
نادیده گرفتن تعالیم آنهاست. شهدا گرانقدر تاکید داشته
اند که جلب خشنودی امام زمان ،زمینه سازی برای ظهور و خودسازی دینی مورد
نظر امام زمان(عج)توام با پیروی وپشتیبانی ازولایت فقیه و روحانیت به ویژه
حضرت امام خمینی(ره) وپیوند و فاصله نگرفتن ازآنها می باشد.
پس ازآن« جهاد درراه خدا» با 45 بار سفارش و84/10 درصد، «حفظ و صیانت از
انقلاب» با 36مورد و 67/8 درصد، « ادامه راه شهیدان» با 33 مورد و 95/7
درصد ، « مبارزه با کفر و الحاد»با 33مورد و 95/7 درصد، «امام زمان صاحب
اصلی انقلاب و کشور» با 26 مورد26/6 درصد ، «پاسداری ازاسلام» با23مورد
و54/5 درصد، « وحدت و همدلی » با20 مورد و 81/4 درصد، « هوشیاری در مقابل
دشمنان » با 10 مورد و40/2 درصد و« مبارزه با بی عدالتی ، ظلم و فساد» با
3مورد و72/ درصد اولویت های مورد تاکید دوم تا دهم شهدا بودند که عمل به
این سفارش ها موجب رضایت وخوشحالی حضرت مهدی(عج) ، زمینه سازی برای
ظهوروتهذیب نفس وپرورش افراد براساس الگوی مورد قبول امام زمان (عج) خواهد
بود.
پس از آن مسائل عبادی با 245 مورد و 23/32 درصد بوده است شهدای 8
سال دفاع مقدس به مردم توصیه کردند برای جلب رضایت و خشنودی حضرت بقیة
الله اعظم (عج)، زمینه سازی برای ظهور ایشان به ترتیب بر اساس تعالیم مورد
قبول ائمه اطهار علیهم السلام، به ترتیب برای" فرج و سلامتی امام زمان دعا
کنند"( با 133 بار تاکید و 28/ 54 درصد)، به " خودسازی و مراقبت از نفس"(
با 45 بار سفارش و 36/18 درصد) مبادرت نمایند،" نماز جمعه و جماعت"(با 24
بار تاکید و 79/9 درصد) را برپا دارند، همیشه به " یاد خدا خدا باشند و
ایمان خود را تقویت کنند" ( با 18 مورد و 34/7 درصد)، " از ائمه اطهار
استمداد جویند" ( با 9 بار سفارش و67/3 درصد) و" رعایت حجاب و پوشش
اسلامی"( با 8 بار تاکید و 26/2 درصد) را همواره سرلوحه امور خود قرار
دهند.
سفارش شهدا در امور اجتماعی با 97 مورد و 43/12 درصد در مرتبه
سوم قرار دارد. براساس نتایج این پژوهش، شهدا گرانقدر 8 سال دفاع مقدس در
بعد اجتماعی به مردم سفارش کرده اند که به ترتیب با " تربیت صحیح فرزندان"
با 21 مورد و64/21 درصد، " کسب علم و دانش " با 17مورد و52/17 درصد،
"عدالت خواهی" با 16مورد و49/ 16 درصد" یاری رساندن به محرومان و
مسلمانان" با 11 مورد و 34/11 درصد، " ایثارو فداکاری" با 9 مورد و 27/9
درصد و " گریه نکردن بر شهید" با 7 مورد و21/ 7 درصد در جهت خشنودی حضرت
مهدی (عج)، زمینه سازی ظهورو تربیت بر اساس الگوی مورد نظر معظم له گام
بردارند.
جدول شماره 7-
نوع سفارش های شهدا
ردیف نوع سفارش فراوانی درصد
1 سیاسی 415 82/54
2 عبادی (خودسازی، رعایت احکام و شئون دینی) 245 36/32
3 اجتماعی 97 82/12
---------- ---------- ------------
جمع 7577 100
ج ) مخاطبان سفارشهای شهدا
1- مخاطبان
یکی دیگر از مقوله های کلی در این پژوهش این است که « مخاطبان وصایا و
سفارشهای شهدا »چه کسانی هستند؟ شهدا دلواپسی و دغدغه های خود را برای چه
کسانی بازگو کردند. برای هر قشر،طبقه وگروه چه نوع پیام و سفارشی ارائه
کردند؟ نتایج این پژوهش نشان می دهد که مخاطبان سفارشهای شهدا در وصیت
نامه آنان برحسب فراوانی به ترتیب عبارتنداز:
•عموم مردم شامل ملت شریف ایران وهمه مسلمانان جهان 562 مورد و 24/74 درصد
• اعضای خانواده با 108 مورد و 26/14 درصد.
• پاسداران ، بسیجیان و رزمندگان با 29 مورد و83/3 درصد.
• نوجوانان و جوانان با 12مورد 58/1درصد.
• مومنین ، مقلدین امام و عاشقان امام زمان با 10مورد و32/1 درصد.
• اقوام و دوستان با 9مورد 18/1 درصد.
• ;دانش آموزان و معلمان با 7 مورد و 92% درصد .
• زنان با7 مورد و92% درصد.
• علماء و طلاب علوم دینی با 7مورد و 92% درصد
• منافقان و دشمنان اسلام با 2مورد و 26% درصد.
• مسئولان کشوری و لشگری با2 مورد و 26%درصد.
• کشاورزان با 2مورد و 26% درصد.
جدول شماره 8-
مخاطبان سفارش شهدا
ردیف مخاطب سفارش تعداد درصد
1 عام (ملت مسلمان وشهید پرور ومسلمانان جهان) 562 24/74
2 خانواده 108 36/14
3 پاسداران ، بسیجیان و رزمندگان 29 83/3
4 نوجوانان و جوانان 12 58/1
مومنین ، مقلدین امام و عاشقان امام زمان(عج) 10 31/1
6 اقوام و دوستان 9 18/1
7 دانش آموزان و معلمان 7 9/2
8 زنان 7 9/2
9 علماء و طلاب علوم دینی 7 9/2
10 مسئولان کشوری و لشگری 2 2/6
11 کشاورزان 2 2/6
------------ ----------- ---------
جمع 757 100
از نمونه مورد بررسی یعنی 757نفر،
سن 588 نفر از شهدا مشخص است.این آمار وارقام نشان می دهد که سفارش شهدای
گروه سنی(10-14) ساله بیشتر سیاسی با ( 25/81)درصد وکمترعبادی بوده وسفارش
اجتماعی نداشتند. در گروه سنی(15-19) ساله نیز بیشتر پیامها وسفارش ها
سیاسی(36/49 درصد) می باشد و سفارشهای عبادی با 12/42 درصد و اجتماعی به
85/ درصد در مرتبه بعدی قرار می گیرند. در گروه سنی(20-24) نیز بیشتر
سفارشها سیاسی است. اما در گروههای سنی بالاتر پیام های عبادی و اجتماعی
نمود بیشتری داشته و شهدا در مقایسه با گروههای سنی پایین تر نسبت به
مسایل عبادی و اجتماعی توجه بیشتری نشان دادند . نتایج بدست آمده نشان می
دهد که در سالهای 1359 (شروع جنگ تحمیلی)، 1363،1365و1367بیشتر سفارشها و
تاکیدهای شهدا درباره امور سیاسی بوده است و درسالهای 1360و 1362 به نسبت
سالهای دیگر شهدا به مسایل عبادی بیشترپرداخته اند ودرسالهای1366، 1367و
1364پیامها و سفارشهای اجتماعی در وصیت نامه های شهدا بیشتر دیده شده است.
در
سالهای1365،1366و 1367 با توجه به اوضاع سیاسی مملکت ، سفارش های سیاسی
شهدا بیشتر مربوط به « پیروی و پشتیبانی از ولایت فقیه و روحانیت » و در
امورعبادی تا سال 1365 شهدا بیشتربه و «دعا برای سلامتی و فرج امام زمان
»و«خود سازی ومراقبت از نفس» بوده است و در سالهای 1366 و1367 شهدا بیشتر
به خودسازی ،مراقبت از نفس و تقویت ایمان سفارش کردند.
نتیجه گیری
بطورکلی
می توان گفت در بررسی 757 وصیت نامه شهید از 17 استان کشور ، شهیدان والا
مقام ، بیش ازهرچیز درباره زمینه سازی برای ظهور حضرت مهدی سفارش کردند.
مهمترین دغدغه و پیام آنها پیروی و پشتیبانی از ولایت فقیه ، فاصله نگرفتن
از روحانیت معظم ، عمل به دستورات دین مبین اسلام ودفاع از آن و صیانت از
انقلاب اسلامی و دستاوردهای بوده است.
منابع
1- صدیق اورعی ، غلامرضا(
1386) » تحلیل محتوای وصایا وآثار فرهنگی شهدا« سالنامه پژوهش ، شماره 1،
مجموعه مقالات علمی و پژوهشی دفتر مطالعات و تحقیقات بنیاد شهید و امور
ایثارگران، تهران، شاهد.
2- »تحلیل وصیت نامه شهدای شهر همدان « تاریخ بازیابی مهر 1387
www.abrarmihan blog.com
3- پایگاه اطلاع رسانی فرهنگی شاهد، تاریخ بازیابی مهر28/8/1387 www.shahedisaar.ir ،
4- پایگاه اطلاع رسانی صبح ، تاریخ بازیابی 20/3/1388 با آدرس اینترنتی www.sobh.org
5- وبلاگ فریبا احمدی، فریبا احمدی اپتومتریست ومدرس دانشگاه ع پ اردبیل 4/3/1388 تاریخ بازیابی 20/3/1388
